Pokaż  Nr 15 (2019)

Nr 15 (2019)

ISSN:
1895-247X
eISSN:
2657-3571

Data publikacji:
2019-12-20

Dział: Studia

Bełk i inne miejsca. Opowieść o dziesiętnikach-zastawnikach

Joanna Tokarska-Bakir

j.tokarska-bakir@uw.edu.pl

ur. 1958, antropolożka kultury i religioznawczyni, profesor zwyczajny w Instytucie Slawistyki PAN. Specjalizuje się w antropologii przemocy i  etnografii Zagłady. Jest m.in. autorką takich książek jak Rzeczy mgliste. Eseje i studia (Pogranicze, Sejny 2004), Legendy o krwi. Antropologia przesądu (WAB, Warszawa 2008), Okrzyki pogromowe. Szkice z antropologii historycznej Polski 1939-1946 (Czarne, Wołowice 2012), dwutomowej monografii Pod klątwą. Społeczny portret pogromu kieleckiego (Czarna Owca, Warszawa 2018) oraz zbioru Bracia miesiące  (IBL, 2020).

ORCID logo https://orcid.org/0000-0003-4778-0465

Instytut Slawistyki Polskiej Akademii Nauk

Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 15 (2019), Strony: 138-167

Data zgłoszenia: 2020-08-14

Data publikacji: 2019-12-20

DOI logo https://doi.org/10.32927/ZZSiM.2020.15.8

Abstrakt

Artykuł, oparty na dokumentacji dwóch procesów sierpniowych i oral history z okolic Pińczowa, gromadzonej przez zespół prof. Dionizjusza Czubali, stanowi rekonstrukcję realiów
ukrywania się Żydów w lasach gminy Mierzwin w powiecie jędrzejowskim. Kluczowym wydarzeniem w tej walce o przetrwanie była zimowa obława roku 1943, organizowana przez
mieszkańcow wsi Bełk zupełnie bez udziału Niemców. Wynikła ona z nieporozumień co do
narzuconego przez okupanta systemu kontroli, związanego z kategorią zakładników-zastawników-dzisiętników.

Źródła / Sources
Google Scholar

Albert Andrzej [Wojciech Roszkowski], Najnowsza historia Polski, Warszawa: Krąg, 1983.
Google Scholar

„Aneks. Kwartalnik polityczny” 1986, nr 41/42: „Żydzi jako polski problem”.
Google Scholar

Bartoszewski Władysław, Los Żydów Warszawy 1939–1943, Warszawa: Międzyzakładowa Struktura „Solidarności”, 1985, s. 20.
Google Scholar

„Biuletyn Dolnośląski” 1980, nr 11.
Google Scholar

Blady-Szwajger Adina, Świadectwo, Łódź: „Solidarność Walcząca”, 1987.
Google Scholar

Blady-Szwajger Adina, Wspomnienia lekarki, Warszawa: Niezależna Oϐicyna Wydawnicza, 1989.
Google Scholar

Błoński Jan, Biedni Polacy patrzą na getto, „Tygodnik Powszechny” 1987, nr 2.
Google Scholar

Brandys Marian, Moje przygody z historią, Warszawa: Niezależna Oϐicyna Wydawnicza, 1981.
Google Scholar

Cywiński Bohdan, Stosunki polsko-żydowskie i opozycja lat siedemdziesiątych w PRL, „Głos” 1985, nr 44.
Google Scholar

Iranek-Osmecki Kazimierz, Kto ratuje jedno życie… Polacy i Żydzi 1939–1945, Warszawa: Krąg, 1981.
Google Scholar

Iść po słonecznej stronie. Z rozmowy z Markiem Edelmanem w 40-tą rocznicę wybuchu powstania w getcie, „Tygodnik Mazowsze” 1983, nr 46.
Google Scholar

Jeż Rafał [Wiesław Wodecki], Jeszcze o filmie „Shoah”, „Obecność” 1983, nr 13.
Google Scholar

Kainer Abel [Stanisław Krajewski], Polacy wobec Żydów w czasie wojny, „Tygodnik Mazowsze” 1985, nr 128.
Google Scholar

Kainer Abel [Stanisław Krajewski], Stosunki polsko-żydowskie, „Spotkania” 1985, nr 29/30.
Google Scholar

Kainer Abel [Stanisław Krajewski], Żydzi a komunizm, „Krytyka. Kwartalnik polityczny” 1983, nr 15.
Google Scholar

Kaźmierczak Cezary, Przeciw filosemitom, „KOS” 1988, nr 6.
Google Scholar

Kołakowski Leszek, Kłopoty z socjalizmem, Kraków: Rota, 1983.
Google Scholar

Kozłowski Maciej, Zrozumieć, „Ognisko” 1986, nr 25.
Google Scholar

Krall Hanna, Sublokatorka, Kraków: Oficyna Literacka, 1985.
Google Scholar

Kulerski Wiktor, Jacy jesteśmy… Jakże daleko leży Marly…, „Krytyka. Kwartalnik polityczny” 1986, nr 21.
Google Scholar

Kulerski Wiktor, Marsz, „Krytyka. Kwartanik polityczny” 1983, nr 15.
Google Scholar

Kulerski Wiktor, Na marginesie „żydowskiego” numeru „Aneksu”, „Krytyka. Kwartalnik polityczny” 1988, nr 2.
Google Scholar

Kulerski Wiktor, Zatruta dusza narodu (wobec antysemityzmu), „Krytyka. Kwartalnik polityczny” 1987, nr 25.
Google Scholar

Kurek-Lesik Ewa, Udział żeńskich zgromadzeń zakonnych w akcji ratowania dzieci żydowskich w Polsce w latach 1939–1945, „Spotkania” 1985, nr 29/30.
Google Scholar

Kuroń Jacek, O filmie „Shoah” „Tygodnik Mazowsze” 1985, nr 145.
Google Scholar

Lasecka Julia [Krystyna Starczewska], Czuję się obrażona, „KOS”, 17 XI 1985, nr 84.
Google Scholar

Leski Marek [Ryszard Legutko], Glossa do „Żydów Polskich” Normana Daviesa, „Arka” 1985, nr 10.
Google Scholar

Lipski Jan Józef, Dwie ojczyzny – dwa patriotyzmy (uwagi o megalomanii narodowej i ksenofobii Polaków), Kraków: Resura, 1981.
Google Scholar

Lipski Jan Józef, PPN o problemie „Polacy–Żydzi”, „Głos” 1979, nr 7.
Google Scholar

Lipski Jan Józef, Żydzi polscy, „Obecność” 1983, nr 4.
Google Scholar

Mackiewicz Józef, Ponary, Katyń, Warszawa: Los, 1985.
Google Scholar

Michnik Adam, Białe plamy, Gdańsk: Wiatr od Morza, 1988.
Google Scholar

Michnik Adam, Uparta pokusa prawdy (wobec ϔilosemityzmu), „Krytyka. Kwartalnik polityczny” 1987, nr 25.
Google Scholar

Mój normalny głos (z Hanną Krall rozmawia Ewa Polak), „Arka” 1986, nr 15.
Google Scholar

Niesiołowski Stefan, Kwiecień i lipiec, „Spotkania” 1985, nr 29/30.
Google Scholar

Osęka Andrzej, Aktualność tego tematu, „Kultura Niezależna” 1987, nr 29.
Google Scholar

Osęka Andrzej, Nie ma miejsca na niewinność, „Kultura Niezależna” 1987, nr 38.
Google Scholar

Pilch Antoni, Powstanie i dzieje polskiego oddziału partyzanckiego w obwodzie stołpeckim, „Spotkania” 1983, nr 21/22.
Google Scholar

Przeciw antysemityzmowi 1936–2009, t. 1–3, wstęp, wybór i oprac. Adam Michnik, Kraków: Universitas, 2010.
Google Scholar

Pisarek Teresa, „Shoah” i „myśl niezależna”, „Obecność” 1986, nr 14.
Google Scholar

Rymkiewicz Jarosław Marek, Umschlagplatz, Warszawa: Niezależna Oϐicyna Wydawnicza, 1988.
Google Scholar

Scharf Rafael – Szczypiorski Andrzej, Polacy i Żydzi – podsumowanie dyskusji, „Kultura” (Paryż) 1979, nr 11.
Google Scholar

Shahak Israel, Normalność w nieludzkim świecie, „Kurs” 1987, nr 27.
Google Scholar

Stanisławski Andrzej [Stanisław Michalkiewicz], Shoah, czy może „romantyzm rewolucyjny”, „Kurs” 1986, nr 18.
Google Scholar

Strzembosz Tomasz, Reϔleksje o Polsce i podziemiu, Lublin: Biblioteka Spotkań, 1987.
Google Scholar

„Sublokatorka” po latach. Z Hanną Krall rozmawiają Elżbieta Janicka i Joanna Tokarska-Bakir. Warszawa, 28 lutego i 8 marca 2013 roku, „Studia Litteraria et Historica” 2013, nr 2.
Google Scholar

Szac-Wajnkranc Noemi, Przeminęło z ogniem. Pamiętnik, Warszawa: „Myśl”, 1988.
Google Scholar

Szczypiorski Andrzej, Początek, Warszawa: Przedświt, 1986.
Google Scholar

Szczypiorski Andrzej, Polacy i Żydzi, „Kurs” 1983, nr 2.
Google Scholar

Szczypiorski Andrzej, Skończyły się te dzieje smutne i piękne…, „Kultura Niezależna” 1987, nr 29, s. 7. T.S., Polski antysemityzm, „Spotkania” 1985, nr 29/30.
Google Scholar

Taki Tadeusz [Wojciech Arkuszewski], „Polacy–Żydzi”, PPN, J.J. Lipski i antysemici, „Głos” 1979, nr 8/9. W.W. [Wiesław Walendziak], Żydzi, Polacy, antysemityzm, „Polityka Polska” 1984, nr 6.
Google Scholar

Warszawski Dawid [Konstanty Gebert], Dlaczego nie poszliśmy na „Shoah”, „KOS”, 12 I 1986, nr 87.
Google Scholar

Warszawski Dawid [Konstanty Gebert], Historia i fałszerze, „KOS”, 19 V 1985, nr 75.
Google Scholar

Warszawski Dawid [Konstanty Gebert], Shoah. Świadek historii, świadek oskarżenia, „KOS”, 3 XI 1985, nr 83.
Google Scholar

Wójcik Agnieszka [Elżbieta Morawiec], Antysemityzm i antypolonizm, „Kultura Niezależna” 1988, nr 38.
Google Scholar

Zaborowski Jacek [Janusz Bazydło], Sprawy Żydów czy antysemityzm, „Spotkania” 1977, nr 1.
Google Scholar

Załęski Jan [Krzysztof Turlejski], O „Shoah” raz jeszcze, „KOS”, 12 I 1986, nr 87.
Google Scholar

Zespół Problemowy PPN, [polemika], „Głos” 1979, nr 7.
Google Scholar

Zespół Problemowy PPN, Polacy–Żydzi [w:] Polskie Porozumienie Niepodległościowe. Wybór tekstów, Londyn: Polonia, 1989.
Google Scholar

Ziemian Józef, Papierosiarze z placu Trzech Krzyży, Łódź: „Solidarność Walcząca”, 1986.
Google Scholar

Zimand Roman, Piołun i popiół (czy Polacy i Żydzi wzajem się nienawidzą), Warszawa: Pokolenie, 1987.
Google Scholar

Żydzi jako polski problem, Warszawa: Wydawnictwo Prawno-Polityczne, 1986.
Google Scholar

Literatura przedmiotu / Content related literature
Google Scholar

Aleksiun Natalia, Polska i zagraniczna historiografia na temat stosunków polsko-żydowskich w okresie drugiej wojny światowej, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2005, nr 1.
Google Scholar

Alfabet Bartoszewskiego, „Tygodnik Powszechny” 2007, nr 7.
Google Scholar

…bardzo dawno temu, mniej więcej w zeszły piątek… Jan Tomasz Gross w rozmowie z Aleksandrą Pawlicką, Warszawa: Grupa Wydawnicza Foksal, 2018.
Google Scholar

Błażejowska Justyna, Papierowa rewolucja. Z dziejów drugiego obiegu wydawniczego w Polsce 1976–1989/1990, Warszawa: IPN, 2010.
Google Scholar

Błoński Jan, Miłosz Czesław, Turowicz Jerzy, Jerzy Edelman Jerzy, Ludzkość, która zostaje: „Campo di Fiori” po pięćdziesięciu latach, „Tygodnik Powszechny” 2005, nr 18.
Google Scholar

Budzyński Józef, Echa wielkiej poezji w perspektywie historycznej recepcji – na przykładzie dwóch wierszy: Norwida „Coś ty Atenom zrobił, Sokratesie…” i Miłosza „Campo di Fiori” (konspekt), „Język, Szkoła, Religia” 2008, t. 4.
Google Scholar

Buryła Sławomir, Opisać Zagładę. Holocaust w twórczości Henryka Grynberga, Toruń: Wydawnictwo Naukowe UMK, 2014.
Google Scholar

Dabert Dobrochna, Między wizją a spełnieniem. Proϔile ideowe i artystyczne czasopism literackich w drugim obiegu wydawniczym 1982–1989, Poznań 2014.
Google Scholar

Doucette Siobhan, Books Are Weapons. The Polish Opposition Press and the Overthrow of Communism, Pittsburgh: University of Pittsburgh Press, 2018.
Google Scholar

Doucette Siobhan, The Uses of History by the Polish Democratic Opposition in the 1970s (referat wygłoszony na ASEEES Convention w Filadelϐii 19 XI 2015 [www.academia.edu]).
Google Scholar

Drugi obieg w PRL na tle samizdatu w państwach bloku sowieckiego po 1956 roku, red. Przemysław Gasztold-Seń, Natalia Jarska, Jan Olaszek, Warszawa: IPN, 2016.
Google Scholar

Duplicator Underground. The independent publishing industry in communist Poland, 1976–1989, red. Paweł Sowiński, Gwido Zlatkes, Ann M. Frenkel, Bloomington: Indiana University Press, 2016.
Google Scholar

Dybciak Krzysztof, Kilka myśli o Janie Błońskim, „Teksty Drugie” 2015, nr 1.
Google Scholar

Forecki Piotr, Od „Shoah” do „Strachu”. Spory o polsko-żydowską przeszłość i pamięć w debatach publicznych, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2010.
Google Scholar

Friszke Andrzej, Czasopisma „drugiego obiegu” [w:] Czasopisma społeczno-kulturalne w okresie PRL, red. Urszula Jakubowska, Warszawa: Fundacja Akademia Humanistyczna i Wydawnictwo IBL PAN, 2011.
Google Scholar

Gapski Henryk, Władysław Bartoszewski, historyk czasu teraźniejszego [w:] Władysław Bartoszewski. Doktor honoris causa Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, red. Beata Górka, Lublin: KUL, 2008.
Google Scholar

Głowacka Dorota, Współ-pamięć, pamięć „negatywna” i dylematy przekładu w „wycinkach” z Shoah Claude’a Lanzmanna, „Teksty Drugie” 2016, nr 6.
Google Scholar

Głowiński Michał, Esej Błońskiego po latach, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2006, nr 2.
Google Scholar

Grabowski Jan, Ratowanie Żydów za pieniądze: przemysł pomocy, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2008, nr 4.
Google Scholar

Jan Błoński… i literatura XX wieku, red. Ryszard Nycz, Małgorzata Sugiera, Kraków: Universitas, 2002.
Google Scholar

Kobylarz Renata, Walka o pamięć. Polityczne aspekty obchodów rocznicy powstania w getcie warszawskim 1944–1989, Warszawa: IPN, 2009.
Google Scholar

Krakowski Shmuel, The Holocaust of Polish Jewry in Polish Historiography and Polish Emigre Circles [w:] The Holocaust of Polish Jewry in Jewish Historiography, The Historiography of the Holocaust Period: Proceedings of the Fifth Yad Vashem International Conference, March 1983, red. Shlomo Netzer, Israel Gutman, Jerusalem: Yad Vashem, 1988.
Google Scholar

Krupa Bartłomiej, Opowiedzieć Zagładę. Polska proza i historiografia wobec Holocaustu (1987–2003), Kraków: Universitas, 2013.
Google Scholar

Krupowies Walentyna, Prawda literatury faktu a prawda literackiego świadectwa (Chaim Grade – Józef Mackiewicz – Czesław Miłosz), „Conversatoria Litteraria. Międzynarodowy rocznik naukowy” 2016, R. 10.
Google Scholar

Kto był kim w drugim obiegu? Słownik pseudonimów, red. Dobrosława Świerczyńska, Warszawa: Wydawnictwo IBL PAN, 1995.
Google Scholar

Libionka Dariusz, Polskie piśmiennictwo na temat zorganizowanej i indywidualnej pomocy Żydom (1945–2008), „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2008, nr 4.
Google Scholar

Libionka Dariusz, ZWZ-AK i Delegatura Rządu RP wobec eksterminacji Żydów polskich [w:] Polacy i Żydzi pod okupacją niemiecką 1939–1945. Studia i materiały, red. Andrzej Żbikowski, Warszawa: IPN, 2006.
Google Scholar

Mikołajczyk Magdalena, Jak się pisało o historii… Problemy polityczne powojennej Polski w publikacjach drugiego obiegu lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych, Kraków: Księgarnia Akademicka, 1998.
Google Scholar

Motyka Grzegorz, Mniejszości narodowe w PRL w badaniach historycznych po 1989 r. [w:] Internacjonalizm czy…? Działania organów bezpieczeństwa państw komunistycznych wobec mniejszości narodowych (1944–1989), red. Joanna Hytrek-Hryciuk, Grzegorz Strauchold, Jarosław Syrnyk, Warszawa–Wrocław: IPN, 2011.
Google Scholar

Olaszek Jan, Podziemne dziennikarstwo. Funkcjonowanie głównych pism informacyjnych podziemnej „Solidarności” w Warszawie w latach 1980–1989, Warszawa: IPN, 2018.
Google Scholar

Olaszek Jan, Przed „Sąsiadami” był „Aneks” [w:] idem, Przeciw PRL. Szkice z dziejów opozycji demokratycznej, Warszawa: Trzecia Strona, 2017.
Google Scholar

Olaszek Jan, Rewolucja powielaczy. Niezależny ruch wydawniczy w Polsce 1976‒1989, Warszawa: Trzecia Strona, 2015.
Google Scholar

Osiński Zbigniew, Najnowsza historia Polski w publikacjach „drugiego obiegu” w latach 1980‒1981 [w:] Lektury pokoleniowe i ponadpokoleniowe. Z zagadnień recepcji, red. Irena Socha, Katowice: Wydawnictwo UŚ, 2012.
Google Scholar

Peters Florian, Pamięć o drugiej wojnie światowej w polskich publikacjach drugoobiegowych lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych [w:] Czas bibuły, t. 2: Mechanizmy, ludzie, idee, red. Roman Wróblewski, Wrocław: Oϐicyna Wydawnicza Atut i Wrocławskie Wydawnictwo Oświatowe, 2013.
Google Scholar

Peters Florian, Revolution der Erinnerung der Zweite Weltkrieg in der Geschichtskultur des spätsozialistischen Polen 1976–1989, Berlin: Ch. Links Verlag, 2016.
Google Scholar

Puławski Adam, Wobec „niespotykanego w dziejach mordu”. Rząd RP na uchodźstwie, Delegatura Rządu RP na Kraj, AK a eksterminacja ludności żydowskiej od „wielkiej akcji” do powstania w getcie warszawskim, Chełm: Stowarzyszenie Rocznik Chełmski, 2018.
Google Scholar

Quercioli Mincer Laura, Dwa wiersze z Szeolu: zagłada Żydów w okupacyjnych tekstach Czesława Miłosza [w:] Rodzinny świat Czesława Miłosza, red. Tomasz Bilczewski, Luigi Marinelli, Monika Woźniak, Kraków: Wydawnictwo UJ.
Google Scholar

Rączy Elżbieta, Historiograϔia polska przełomu XX/XXI stulecia wobec Zagłady Żydów oraz stosunków polsko-żydowskich. Zarys problematyki, „Białostockie Teki Historyczne” 2017, nr 15.
Google Scholar

Represje za pomoc Żydom na okupowanych ziemiach polskich w czasie II wojny światowej, red. Martyna Grądzka-Rejak, Aleksandra Namysło, Warszawa: IPN, 2019.
Google Scholar

Rosner Anna M., Obraz społeczności ocalałych w Centralnej Kartotece Wydziału Ewidencji i Statystyki CKŻP, Warszawa: ŻIH, 2018.
Google Scholar

Siekierski Stanisław, Drugi obieg. Uwagi o przyczynach powstania i społecznych funkcjach [w:] Piśmiennictwo – systemy kontroli ‒ obiegi alternatywne, t. 2, red. Janusz Kostecki, Alina Brodzka, Warszawa: Biblioteka Narodowa, 1992.
Google Scholar

Sowiński Paweł, Zakazana książka. Uczestnicy drugiego obiegu 1977‒1989, Warszawa: ISP PAN, 2011.
Google Scholar

Stankowski Albert, Weiser Piotr, Demograficzne skutki Holokaustu [w:] Następstwa zagłady Żydów. Polska 1944–2010, red. Feliks Tych, Monika Adamczyk-Garbowska, Lublin: Wydawnictwo UMCS, [Warszawa:] ŻIH, 2012.
Google Scholar

Szarota Tomasz, Karuzela na Placu Krasińskich. Studia i szkice z lat wojny i okupacji, Warszawa: Rytm, 2007.
Google Scholar

Szczepański Tomasz, Mniejszości narodowe w myśli politycznej opozycji polskiej w latach 1980–1989, Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2008.
Google Scholar

Tomaszewski Jerzy, Historiografia polska o Zagładzie, „Biuletyn ŻIH” 2000, nr 2.
Google Scholar

Tomczok Marta, Zatrucie. Piołun i popiół… trzydzieści lat później, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2017, nr 13.
Google Scholar

Żbikowski Andrzej, Antysemityzm, szmalcownictwo, współpraca z Niemcami a stosunki polsko-żydowskie pod okupacją niemiecką [w:] Polacy i Żydzi pod okupacją niemiecką 1939–1945. Studia i materiały, red. Andrzej Żbikowski, Warszawa: IPN, 2006.
Google Scholar

Żukowski Tomasz, Wielki retusz. Jak zapomnieliśmy, że Polacy zabijali Żydów, Warszawa: Wielka Litera, 2018.
Google Scholar

Żukowski Tomasz, Wytwarzanie „winy obojętności” oraz kategorii „obojętnego świadka” na przykładzie artykułu Jana Błońskiego „Biedni Polacy patrzą na getto”, „Studia Litteraria et Historica” 2013, nr 2.
Google Scholar

Licencja

Prawa autorskie (c) 2019 Zagłada Żydów. Studia i Materiały

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0

Altmetryki

Cytowania w Google Scholar - kliknij ikonę, aby sprawdzić

Statystyki

Tokarska-Bakir, . J. . (2019). Bełk i inne miejsca. Opowieść o dziesiętnikach-zastawnikach. Zagłada Żydów. Studia I Materiały, (15), 138–167. https://doi.org/10.32927/ZZSiM.2020.15.8

Udostępnij

                            Pokaż  Nr 15 (2019)

Nr 15 (2019)

ISSN:
1895-247X
eISSN:
2657-3571

Data publikacji:
2019-12-20

Dział: Studia