Stanisław Żemis – Witness to the Extermination of Jews in Łuków
Zagłada Żydów. Studia i Materiały, No. 14 (2018), Pages: 279-307
Submission Date: 2020-09-27Publication Date: 2018-12-20

Abstract
The most valuable testimony about the Holocaust in Łuków, a county town in the Lublin province, was written by a man known as Stanisław Żemiński. Nothing else was known about the author of that shocking and emphatic diary. No biographical details – where he came from, where he lived, what happened to him after the war – could be established. The author of this article discovers Żemiński’s true identity. His real name was Stanisław Żemis. As a young man he was a teacher and Janusz Korczak’s coworker. During the occupation he was in Łuków, where he was active in a cooperative and in the underground. After the liberation he became the first mayor of Siedlce. He then settled in Warsaw, where, after losing his sight, he became engaged in efforts to help the blind.
Keywords
Łuków , Żydzi , świadectwa Zagłady , Stanisław Żemiński , Stanisław Żemis
References
Źródła archiwalne
Google Scholar
Archiwum Akt Nowych (AAN)
Google Scholar
, Zbiór akt osobowych działaczy ruchu robotniczego, 13119, teczka „Żemis
Google Scholar
Stanisław”
Google Scholar
Archiwum Państwowe w Lublinie (AP Lublin)
Google Scholar
, Akta stanu cywilnego Paraϐii Rzymskokatolickiej w Bełżycach, 2.21/129,
Google Scholar
Księga urodzeń, małżeństw i zgonów, 1902 r.
Google Scholar
Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego (AŻIH)
Google Scholar
/30, Pamiętniki Żydów Ocalałych z Zagłady, Łuków – getto i okolice
Google Scholar
Archiwum prywatne Adama Żemisa
Google Scholar
Stanisława i Stanisław Żemisowie, „Pamiętnik z lat 1939–1946”, mps
Google Scholar
Źródła publikowane
Google Scholar
Kosobudzki Piotr, Przez druty, kraty i kajdany. Wspomnienia partyzanta NSZ, Wrocław: Nortom, 1997.
Google Scholar
Żemiński Stanisław, Kartki dziennika nauczyciela w Łukowie z okresu okupacji hitlerowskiej, „Biuletyn ŻIH” 1958, nr 3 (27).
Google Scholar
Żemis Stanisław, Doktor Janusz Korczak, „Pochodnia” czerwiec 1978, nr 6.
Google Scholar
Żemis Stanisław, Korczakowska noc [w:] Wspomnienia o Januszu Korczaku, wybór i oprac. Ludwika Barszczewska, Bolesław Milewicz, Warszawa: Nasza Księgarnia, 1989.
Google Scholar
Żemis Stanisław, Na progu wolności, „Zielony Sztandar”, 28 II 1962, nr 17.
Google Scholar
Żemis Stanisław, Ogród szkolny RTPD na Żoliborzu jako koncepcja metodyczno-wychowawcza, „Życie Szkoły”, grudzień 1958, nr 12.
Google Scholar
Żemis Stanisław, Siedlce 1944, „Trybuna Mazowiecka”, 22 VII 1959, nr 174.
Google Scholar
Żemis Stanisław, Spotkania z Januszem Korczakiem, „Problemy Opiekuńczo-Wychowawcze”, październik 1962, nr 8.
Google Scholar
Żemis Stanisław, Szkoła RTPD w Osiedlu Żoliborskim w Warszawie, „Przyjaciel Dziecka”, czerwiec 1960, nr 6.
Google Scholar
Prasa
Google Scholar
„Regionalna Agencja Prasowa «Podlasie»” 1944
Google Scholar
Literatura przedmiotu
Google Scholar
Czeranowski Feliks, Prasa konspiracyjna na Podlasiu podczas drugiej wojny światowej,
Google Scholar
„Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego” 1965, t. 4, nr 1.
Google Scholar
Czubaszek Krzysztof, Żydzi Łukowa i okolic, Warszawa: Danmar, 2008.
Google Scholar
Dolata Bolesław, Indeks dat wyzwolenia niektórych miejscowości polskich w latach 1944–
Google Scholar
przez Armię Radziecką i Ludowe Wojsko Polskie, dodatek do „Wojskowego Przeglądu Historycznego” 1961, nr 2.
Google Scholar
Dominiak-Górski Stanisław, Siedleckie początki [w:] Okręg siedlecki 1942–1944. Z walk PPR, GL i AL, red. Benon Dymek, Warszawa: Wydawnictwo MON, 1977.
Google Scholar
Dudek-Klimiuk Joanna, Ogrody szkolne Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej na Żoliborzu, „Rocznik Polskiego Towarzystwa Dendrologicznego” 2018, t. 66.
Google Scholar
Dudowa Halina, Nieco o rzetelności, „Za Wolność i Lud”, 5 V 1973, nr 18.
Google Scholar
Falska Maria, Nasz Dom. Zrozumieć, porozumieć się, poznać, wybór i oprac. Marta Ciesielska, Barbara Puszkin, Warszawa: Muzeum Historyczne m.st. Warszawy, 2007.
Google Scholar
Hulek Aleksander, Przedmowa [w:] Stanisław Żemis, Człowiek niewidomy. Wskazania dla ociemniałych i tracących wzrok, Warszawa: PZWL, 1973.
Google Scholar
Juźwik Aleksander, Robotnicze Towarzystwo Przyjaciół Dzieci w latach 1944–1949. Funkcjonowanie i problemy ideowo-organizacyjne, „Polska 1944/45–1989. Studia i Materiały” 2015, t. 13
Google Scholar
Kępa Irena, Cenny dar – czyli spuścizna po Stanisławie Żemisie, „Muzea Walki” 1988, t. 21.
Google Scholar
Laskowski Stanisław, Moje wspomnienia [w:] Okręg siedlecki 1942–1944. Z walk PPR, GL i AL, red. Benon Dymek, Warszawa: Wydawnictwo MON, 1977.
Google Scholar
Ługowski Bronisław, „Miesięcznik Nauczycielski” 1935–1937 (Organ radykalnej lewicy
Google Scholar
nauczycielskiej), „Rocznik Historii Czasopiśmiennictwa Polskiego” 1963, t. 2.
Google Scholar
Macichowski Józef, Na jubileusz 75 rocznicy urodzin Stanisława Żemisa, „Sylwan”, sierpień 1977, nr 8.
Google Scholar
Mierzwińska-Szybka Zoϐia, Żemis Stanisław (1902–1978) [w:] Słownik biograϔiczny pracowników społecznych, red. Małgorzata Gładkowska i in., Warszawa: Towarzystwo
Google Scholar
Wolnej Wszechnicy Polskiej, 1993, t. 1.
Google Scholar
Odszedł pedagog i publicysta Stanisław Żemis, „Pochodnia”, luty 1979, nr 2.
Google Scholar
Okręg siedlecki 1942–1944. Z walk PPR, GL i AL, red. Benon Dymek, Warszawa: Wydawnictwo MON, 1977.
Google Scholar
Pierwszy spośród niewidomych nauczycieli, „Pochodnia” grudzień 1964, nr 12.
Google Scholar
Rzeminski Stanislaw, Un instituteur polonais de Lukow raconte [w:] Le Livre de Lukow. Pages de l’histoire sorties de l’ombre, tłum. z jidysz Alain Zylbering, Maurice Dab, red. Binem Heller, Paris: Associations des Originaires de Lukow d’Israël et des Etats-Unis,
Google Scholar
(wyd. oryg.: Sefer Lukow, gehejlikt der chorew geworener kehile, Tel Awiw: Irgun Jocej Lukow be-Israel i Lukower Landsmanszaft in di Farajnikte Sztatn, 1968).
Google Scholar
Skibińska Alina, „Ludzie opowiadali rzeczy potworne o tym, co się tam działo”. Dwa świadectwa Zagłady – Adama Ulricha z Zakrzówka i Stanisława Ż(Rz)emińskiego z Łukowa, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2017, nr 13.
Google Scholar
Szarota Tomasz, Opublikowane pamiętniki, wspomnienia, relacje do dziejów PRL [w:] Polska Ludowa. Materiały i studia, t. 3, red. Stanisław Arnold, Warszawa: PWN, 1964.
Google Scholar
Szczurek Józef, Stanisław Żemis otrzymał Złotą Odznakę Nauczycielską, „Pochodnia”, kwiecień 1958, nr 4.
Google Scholar
Szczurek Józef, Zawsze w otwarte karty, „Pochodnia”, lipiec 1977, nr 7.
Google Scholar
Szurek Jean-Charles, Powiat łukowski [w:] Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski, t. 1, red. Barbara Engelking, Jan Grabowski, Warszawa:
Google Scholar
Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2018.
Google Scholar
Tomerska Danuta, Nauczyciel, społecznik, publicysta, „Pochodnia”, maj 2004, nr 5.
Google Scholar
Tracewski Bohdan, Wszechstronne myślenie o dzieciach, „Przyjaciel Dziecka” 2017, nr 1/6.
Google Scholar
Tupalski Marian, Ludowa prasa konspiracyjna na Podlasiu [w:] Ruch ludowy na Lubelszczyźnie. Materiały z sesji naukowej zorganizowanej przez WK ZSL w Lublinie, red.
Google Scholar
Józef Ryszard Szaϐlik, Lublin: Wydawnictwo Lubelskie, 1964.
Google Scholar
Wołosz Paweł, Mieszkańcy Siedlec w obliczu sowietyzacji miasta w 1944 roku, „Historia i Świat” 2014, nr 3.
Google Scholar
Zieliński Jan, Szkatułki Newerlego, Warszawa: W.A.B., 2012.
Google Scholar
Ż(Rz)emiński Stanisław, Pamiętniki. Łuków i okolice – getto, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2017, nr 13.
Google Scholar
Żemis Stanisław (1902–1978) [w:] Włodzimierz Wincławski, Słownik biograϔiczny socjologii polskiej, Toruń 2011, t. 4 (Su–Ż), Suplement.
Google Scholar
Życie i zagłada Żydów polskich 1939–1945. Relacje świadków, wybór i oprac. Michał Grynberg, Maria Kotowska, Warszawa: Oficyna Naukowa, 2003.
Google Scholar
Strony internetowe
Google Scholar
Biogram Stefana Kosobudzkiego, https://pl.wikipedia.org/wiki/Stefan_Kosobudzki
Google Scholar
Biogram Stanisława Żemisa, https://bs.sejm.gov.pl
Google Scholar
License
Copyright (c) 2018 Zagłada Żydów. Studia i Materiały

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Similar Articles
- Alina Skibinska, “People Said Horrible Things About What Was Happening There”. Two Holocaust Testimonies – Adam Ulrich’s from Zakrzówek and Stanisław Ż(Rz)emiński’s from Łuków , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 13 (2017)
- Jacek Leociak, Marta Tomczok, Affective Holocaust Kitsch – Introduction , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 17 (2021)
- Bartomiej Grzanka, Operation of SS-Sonderkommando Kulmhof in February and March 1942 in Light of Statements of Operations on Special Account 12300 Stored at the State Archive in Łódź , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 16 (2020)
- Piotr Litka, Zdzisław Lorek, Grzegorz Pawlikowski, Judge Władysław Bednarz’s Investigation into the Kulmhof German Death Camp , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 14 (2018)
- Jacek Leociak, Adam Mazur, Artur Żmijewski, “Berek is a voice of powerlessness in the face of cruelty; the desire that the Holocaust would not happen.” Jacek Leociak and Adam Mazur talk to Artur Żmijewski , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 17 (2021)
- Adam Puławski, Jacek Andrzej Młynarczyk, W cieniu Zagłady. Losy kieleckich Żydów w czasie drugiej wojny światowej [Adam Puławski] , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 17 (2021)
- Luiza Nader, Polish Bystanders to the Holocaust. Study into Examples from the Scope of Visual Arts – Preliminary Remarks , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 14 (2018)
- Adam Puławski, “8 Liters of Gasoline Were Used.” Prosaization of the Holocaust as Seen in the Documentation of the Chełm Branch of the State Archive in Lublin , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 14 (2018)
- Piotr Litka, Zdzisław Lorek, Grzegorz Pawlikowski, Unknown Study: Waldemar Szulc, “Chełmno nad Nerem (Kulmhof) – Nazi Camp of Instantaneous Annihilation” , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 16 (2020)
- Przemysław Nowicki, Before „He Came from the Hereafter” His Name Was Winer. The Family and Underground Circle of Szlamek, a Refugee from Kulmhof , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 5 (2009)
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 > >>
You may also start an advanced similarity search for this article.