Zagłada (nie) dla dzieci. Nadużycia w polskiej literaturze dziecięcej XXI wieku
Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (2021), Strony: 376-398
Data zgłoszenia: 2021-12-18Data publikacji: 2021-12-23

Abstrakt
Artykuł analizuje trzy utwory dla dzieci mówiące o Zagładzie (Kotka Brygidy Joanny Rudniańskiej, Ta potworna wojna Grażyny Bąkiewicz z ilustracjami Artura Nowickiego i Mama zawsze wraca Agaty Tuszyńskiej i Iwony Chmielewskiej) oraz teksty naukowe i publicystyczne dotyczące tego zjawiska. Holokaustowa literatura dziecięca jest często opisywana jako medium edukacyjne, a także kreujące postawy młodych odbiorców, prezentuje więc różnorakie wartości i stanowi pole napięć ideologicznych. W tym zakresie zidentyfikować można nadużycia zawarte w utworach i wskazywane w opracowaniach, takie jak niejednoznaczność moralna bohaterów, wykorzystanie komizmu i formy komiksowej czy estetyzacji i urynkowienie książki o Zagładzie. Artykuł ma na celu interpretację zjawisk artystycznych i ich recepcję przez dorosłych czytelników, którzy nierzadko obierają wyraźnie subiektywne perspektywy, wyrażając polityczne i moralne osądy dotyczące tekstów dla niedorosłych i prezentowanych tam obrazów Zagłady, a także samego faktu pisania o Szoa dla dzieci.
Słowa kluczowe
literatura polska , literatura dziecięca , książka obrazkowa , komiks , tematyka Zagłady
Bibliografia
„Ale historia… Ta potworna wojna”, Grażyna Bąkiewicz, Wydawnictwo Nasza Księgarnia, „Mama Tosiaczka”, 26 VI 2019 r., https://mamatosiaczka.blogspot.com/2019/06/ale-historiata-potworna-wojna-grazyna.html.
Google Scholar
Bąkiewicz Grażyna, Ta potworna wojna, il. Artur Nowicki, Warszawa: Nasza Księgarnia, 2019.
Google Scholar
Bereźnicki Tomasz, Aptekarz w getcie krakowskim. Opowieść o Tadeuszu Pankiewiczu, Kraków: Muzeum Historyczne Miasta Krakowa. Apteka Pod Orłem, 2012.
Google Scholar
Beręsewicz Paweł, Wszystkie lajki Marczuka, Łódź: Literatura, 2012.
Google Scholar
Bojarska Katarzyna, Komiksem w historię, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2006, nr 2.
Google Scholar
Cackowska Małgorzata, Ideologie dzieciństwa a tabu w książkach obrazkowych dla dzieci [w:] Tabu w literaturze i sztuce dla dzieci, red. Bogusława Sochańska, Justyna Czechowska, Warszawa: Duński Instytut Kultury, 2012.
Google Scholar
Cackowska Małgorzata, Książka obrazkowa o edukacji seksualnej dla dzieci jako medium kulturowe i polityczne, „Forum Oświatowe” 2011, nr 2.
Google Scholar
Chymkowska Karolina, Namalować życie słowami – recenzja nominowanej do Nagrody Literackiej m.st. Warszawy książki „Mama zawsze wraca” Agaty Tuszyńskiej i Iwony Chmielewskiej, 21 VI 2021 r., http://booklips.pl/recenzje/namalowac-zycie-slowami-recenzja-nominowanej-do-nagrody-literackiej-m-st-warszawy-ksiazki-mama-zawsze-wraca-agaty-tuszynskiej-i-iwony-chmielewskiej/.
Google Scholar
Chmielewska Iwona, Gdzie jest moja córka?, Wrocław: Format, 2020.
Google Scholar
Chmielewska Iwona, Czechowicz Józef, Zylberberg Abram, Dopóki niebo nie płacze, Lublin: Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”, 2016.
Google Scholar
Czerwińska-Rydel Anna, Listy w butelce. Opowieść o Irenie Sendlerowej, il. Maciej Szymanowicz, Łódź: Literatura 2018.
Google Scholar
Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski, t. 1–2, red. Barbara Engelking, Jan Grabowski, Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2018.
Google Scholar
Dąbrowski Bartosz, Zagłada, postmodernizm, kanon i literatura popularna, „Narracje o Zagładzie” 2015, nr 1.
Google Scholar
Engelking Barbara, „Jest taki piękny słoneczny dzień…”. Losy Żydów szukających ratunku na wsi polskiej 1942–1945, Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2011.
Google Scholar
Forecki Piotr, Zagłada i krajobraz po Zagładzie w komiksowych kadrach, „Poznańskie Studia Polonistyczne” 2015, nr 25.
Google Scholar
Gałek Michał, Nowakowski Marcin, Miłość w cieniu zagłady, seria „Epizody z Auschwitz”, Oświęcim-Babice: K&L Press, 2009.
Google Scholar
Gałka-Olejko Oliwia, Wyrzykowski Janusz, Irena Sendlerowa i łyżeczka życia, Gdańsk: Muzeum II Wojny Światowej, 2018.
Google Scholar
Genette Gérarde, Palimpsesty. Literatura drugiego stopnia, tłum. Tomasz Stróżyński, Aleksander Milecki, Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 2014.
Google Scholar
Grabowski Jan, Judenjagd. Polowanie na Żydów 1942–1945. Studium dziejów jednego powiatu, Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2011.
Google Scholar
Grzemska Aleksandra, Cały świat w opowieści mamy, „Znak” 2020, nr 780.
Google Scholar
Haska Agnieszka, Auschwitz z Auschwitz czyli przepis na bestseller, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2020, nr 16.
Google Scholar
Janik Gaweł, Karzeł, żaba i obcy, czyli surrealistyczna opowieść o Holokauście, „Narracje o Zagładzie” 2015, nr 1.
Google Scholar
Janik Gaweł, Komiks w służbie historii. Epizody z Auschwitz. Nosiciele tajemnicy, „Kultura Popularna” 2019, nr 3.
Google Scholar
Kania Agnieszka, Lekcja (nie)obecności. Dziedzictwo polsko-żydowskie w edukacji polonistycznej, Kraków: Universitas, 2017.
Google Scholar
Karczewska Agnieszka, Pamięć i empatia. O dziecięcej literaturze Zagłady [w:] Pamięć o Zagładzie w polskojęzycznej i niemieckojęzycznej literaturze autorek i autorów drugiego oraz trzeciego pokolenia post-Szoah / Das Gedächtnis an die Shoah in der polnischen und deutschsprachigen Literatur von Autorinnen und Autoren der zweiten und dritten Post-Shoah-Generation, red. Irmela von der Lühe, Sławomir J. Żurek, Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 2019.
Google Scholar
Kmiecik Iwona, Empatyzacja w powieści „Arka czasu” Marcina Szczygielskiego [w:] Pamięć o Zagładzie w polskojęzycznej i niemieckojęzycznej literaturze autorek i autorów drugiego oraz trzeciego pokolenia post-Szoah / Das Gedächtnis an die Shoah in der polnischen und deutschsprachigen Literatur von Autorinnen und Autoren der zweiten und dritten Post-Shoah-Generation, red. Irmela von der Lühe, Sławomir J. Żurek, Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL 2019.
Google Scholar
Kowalska-Leder Justyna, Literatura polska ostatniego dziesięciolecia wobec Zagłady – próby odpowiedzi na nowe wzywania, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2014, nr 10.
Google Scholar
Kowalska-Leder Justyna, Wszechobecność Sprawiedliwych, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2014, nr 10.
Google Scholar
Krajewska Anna Maria, Przestrzeń nadziei. Debiuty po 1990 roku [w:] Po potopie. Dziecko, książka i biblioteka w XXI wieku, red. Danuta Świerczyńska-Jelonek, Grzegorz Leszczyński, Michał Zając, Warszawa: SBP, 2008.
Google Scholar
Mama zawsze wraca, Wydawnictwo Dwie Siostry, https://www.wydawnictwodwiesiostry.pl/katalog/prod-mama_zawsze_wraca.html.
Google Scholar
Martycja, Ale historia… Ta potworna wojna – Grażyna Bąkiewicz, „Nasze Recenzje”, 17 VI 2019 r.; https://naszerecenzje.wordpress.com/2019/06/17/ale-historia-ta-potworna-wojna-grazyna-bakiewicz/.
Google Scholar
Mital Krzysztof, Powstanie warszawskie. Pierwsze dni. Interaktywne spotkanie z historią, il. Filip Wojciechowski, Gdańsk: Meandry, 2017.
Google Scholar
Morvan Jean-David, Tréfouël Séverine, Evrard David, Walter, Irena, 1/3: Getto, tłum. Małgorzata Fangrat, Warszawa: Timof Comics, 2017.
Google Scholar
Mroziuk Marcin, Jak przegrał głupi malarz [Grażyna Bąkiewicz, „Ta potworna wojna” – recenzja], „Esensja”, 24 VI 2019 r., https://esensja.pl/ksiazka/recenzje/tekst.html?id=28023.
Google Scholar
Nowak Ewa, Kto uratował jedno życie… Historia Ireny Sendlerowej, il. Anna Kurdziel, Warszawa: Egmont 2018.
Google Scholar
Ostrowicka Beata, Irena Sendlerowa. Magiczny koralik, il. Elżbieta Moyski, Warszawa: RM, 2018.
Google Scholar
Piątkowska Renata, Wszystkie moje mamy, il. Maciej Szymanowicz, Łódź: Literatura, 2013.
Google Scholar
Pikuła Rafał, Bestseller z Auschwitz, „Tygodnik Przegląd”, 27 I 2020 r., https://www.tygodnikprzeglad.pl/bestseller-z-auschwitz/.
Google Scholar
Przyjemska Elwira, Lista wzruszeń, czyli moje wrażenia po „Mama zawsze wraca”, „Księgarka na Regale”, 22 III 2020 r., http://naregale.com.pl/lista-wzruszen-czyli-moje-wrazenia-po-mama-zawsze-wraca/.
Google Scholar
Rudniańska Joanna, Kotka Brygidy, Lasek: Pierwsze, 2007.
Google Scholar
Rybak Krzysztof, Oczami dziecka, https://oczamidziecka.al.uw.edu.pl/.
Google Scholar
Rybak Krzysztof, Stosunki polsko-żydowskie i Zagłada w polskiej literaturze dziecięcej XXI wieku [w:] Kultura. Literatura, sztuka i nauka w XX wieku. red. Zofia Trębacz, seria „Stosunki polsko-żydowskie”, t. 2, Warszawa: Żydowski Instytut Historyczny, 2020.
Google Scholar
Rybak Krzysztof, Zagłada i ideologia w polskiej literaturze dziecięcej XXI wieku, „Narracje o Zagładzie” 2021, nr 1.
Google Scholar
Ryrych Katarzyna, Bombka babci Zilbersztajn, Warszawa: Ezop, 2018.
Google Scholar
Sobolewska Justyna, Kiczowaty kostium Zagłady, „Polityka” 2020, nr 6.
Google Scholar
Spotkanie online z autorkami książki „Mama zawsze wraca” Agatą Tuszyńską i Iwoną Chmielewską, https://www.facebook.com/watch/live/?v=556624718576214&ref=watch_permalink.
Google Scholar
Sutherland Robert D., Hidden Persuaders. Political Ideologies in Literature for Children, „Children’s Literature in Education” 1985, t. 16, nr 3.
Google Scholar
Szczygielski Marcin, Arka czasu, czyli wielka ucieczka Rafała od kiedyś przez wtedy do teraz i wstecz, il. Daniel de Latour, Warszawa: Stentor, 2013.
Google Scholar
Szot Wojciech M., Nowe opowieści o Zagładzie, „Znak” 2020, nr 786.
Google Scholar
Szot Wojciech, [Recenzja] Agata Tuszyńska, Iwona Chmielewska, „Mama zawsze wraca”, „Zdaniem Szota”, https://zdaniemszota.pl/2971-agata-tuszynska-iwona-chmielewska-mama-zawsze-wraca.
Google Scholar
Ta potworna wojna – Tania Książka, „Karolowa Mama”, 18 VII 2019 r., https://karolowamama.blogspot.com/2019/07/ta-potworna-wojna-tania-ksiazka.html.
Google Scholar
Tomczok Marta, Anna Mach, „Świadkowie świadectw. Postpamięć Zagłady w polskiej literaturze najnowszej”, Warszawa–Toruń: Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej, 2016, 439 s.; Małgorzata Wójcik-Dudek, „W(y)czytać Zagładę. Praktyki postpamięci w polskiej literaturze XXI wieku dla dzieci i młodzieży”, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2016, 336 s., „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2017, nr 13.
Google Scholar
Tomczok Marta, Czyja dzisiaj jest Zagłada? Retoryka – ideologia – popkultura, Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 2017.
Google Scholar
Tomczok Marta, Getto łódzkie we współczesnej literaturze dla dzieci i młodzieży. Krytyka „nowej wrażliwości”, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2020, nr 16.
Google Scholar
Tuszyńska Agata, Chmielewska Iwona, Mama zawsze wraca, Warszawa: Dwie Siostry, 2020.
Google Scholar
Wijas Jędrzej, Mała opowieść o wielkiej historii. Refleksje na marginesie książki „Dym” Antóna Fortesa i Joanny Concejo [w:] Dziecko i baśnie świata w kontekście wczesnej edukacji, red. Urszula Chęcińska, Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 2016.
Google Scholar
Wolski Paweł, Bezcenna Zagłada. System ekonomii a problem autentyczności przedstawień Holocaustu, „Śląskie Studia Polonistyczne” 2014, nr 1–2.
Google Scholar
Wójcik-Dudek Małgorzata, W(y)czytać Zagładę. Praktyki postpamięci w polskiej literaturze XXI wieku dla dzieci i młodzieży, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2016.
Google Scholar
Żerek Magdalena, Mamusia wróci, musi, 1 V 2020 r., https://czytamto.pl/mamusia-wroci-wroci/.
Google Scholar
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Zagłada Żydów. Studia i Materiały

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by-nc-nd/4.0
Podobne artykuły
- Martyna Grądzka-Rejak, Zoë Waxman, Kobiety Holocaustu , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 16 (2020)
- Wendy Lower, Sprawcy i sprawczynie Zagłady a podejście do sprawiedliwości w NRD w latach 1949–1963 , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 8 (2012)
- Robert Szuchta, Czy zmiany programowe nauczania historii w polskiej szkole uwzględniają debaty historyczne? Refleksje na marginesie obrazu Zagłady w podręcznikach do nauczania historii , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 11 (2015)
- Aleksandra Kasznik-Christian, Sprawa Marty Puretz, domniemanej agentki Gestapo z krakowskiego getta , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 16 (2020)
- Marta Janczewska, O śmierci w niemieckim języku oficjalnym na przykładzie raportu Jürgena Stroopa , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 12 (2016)
- Stanisław Obirek, Andrzej Leder, Prześniona rewolucja. Ćwiczenia z logiki historycznej , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 11 (2015)
- Tadeusz Epsztein, Wspomnienie o dr Rucie Sakowskiej (1922–2011) , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 10 (2014)
- Katarzyna Odrzywołek, Piotr Trojański, Dzieci Teheranu – od mrozów Syberii do słońca Palestyny. Rola delegatur Ambasady RP w ZSRR i Armii gen. Andersa w ratowaniu dzieci żydowskich , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 11 (2015)
- Karolina Panz, „Dlaczego oni, którzy tyle przecierpieli i przetrzymali, musieli zginąć”. Żydowskie ofiary zbrojnej przemocy na Podhalu w latach 1945–1947 , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 11 (2015)
- Danijel Matijevic, Jan Kwiatkowski, Krzesiny i Kreising – między pamiętaniem a pomijaniem. Polskie miasteczko wobec historii, pamięci i rywalizacji w cierpieniu , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 10 (2014)
<< < 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 > >>
Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.