Zagłada (nie) dla dzieci. Nadużycia w polskiej literaturze dziecięcej XXI wieku
Zagłada Żydów. Studia i Materiały, Nr 17 (2021), Strony: 376-398
Data zgłoszenia: 2021-12-18Data publikacji: 2021-12-23
 https://doi.org/10.32927/zzsim.884
    https://doi.org/10.32927/zzsim.884
                                
                                Abstrakt
Artykuł analizuje trzy utwory dla dzieci mówiące o Zagładzie (Kotka Brygidy Joanny Rudniańskiej, Ta potworna wojna Grażyny Bąkiewicz z ilustracjami Artura Nowickiego i Mama zawsze wraca Agaty Tuszyńskiej i Iwony Chmielewskiej) oraz teksty naukowe i publicystyczne dotyczące tego zjawiska. Holokaustowa literatura dziecięca jest często opisywana jako medium edukacyjne, a także kreujące postawy młodych odbiorców, prezentuje więc różnorakie wartości i stanowi pole napięć ideologicznych. W tym zakresie zidentyfikować można nadużycia zawarte w utworach i wskazywane w opracowaniach, takie jak niejednoznaczność moralna bohaterów, wykorzystanie komizmu i formy komiksowej czy estetyzacji i urynkowienie książki o Zagładzie. Artykuł ma na celu interpretację zjawisk artystycznych i ich recepcję przez dorosłych czytelników, którzy nierzadko obierają wyraźnie subiektywne perspektywy, wyrażając polityczne i moralne osądy dotyczące tekstów dla niedorosłych i prezentowanych tam obrazów Zagłady, a także samego faktu pisania o Szoa dla dzieci.
Słowa kluczowe
literatura polska , literatura dziecięca , książka obrazkowa , komiks , tematyka Zagłady
Bibliografia
„Ale historia… Ta potworna wojna”, Grażyna Bąkiewicz, Wydawnictwo Nasza Księgarnia, „Mama Tosiaczka”, 26 VI 2019 r., https://mamatosiaczka.blogspot.com/2019/06/ale-historiata-potworna-wojna-grazyna.html.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Bąkiewicz Grażyna, Ta potworna wojna, il. Artur Nowicki, Warszawa: Nasza Księgarnia, 2019.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Bereźnicki Tomasz, Aptekarz w getcie krakowskim. Opowieść o Tadeuszu Pankiewiczu, Kraków: Muzeum Historyczne Miasta Krakowa. Apteka Pod Orłem, 2012.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Beręsewicz Paweł, Wszystkie lajki Marczuka, Łódź: Literatura, 2012.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Bojarska Katarzyna, Komiksem w historię, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2006, nr 2.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Cackowska Małgorzata, Ideologie dzieciństwa a tabu w książkach obrazkowych dla dzieci [w:] Tabu w literaturze i sztuce dla dzieci, red. Bogusława Sochańska, Justyna Czechowska, Warszawa: Duński Instytut Kultury, 2012.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Cackowska Małgorzata, Książka obrazkowa o edukacji seksualnej dla dzieci jako medium kulturowe i polityczne, „Forum Oświatowe” 2011, nr 2.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Chymkowska Karolina, Namalować życie słowami – recenzja nominowanej do Nagrody Literackiej m.st. Warszawy książki „Mama zawsze wraca” Agaty Tuszyńskiej i Iwony Chmielewskiej, 21 VI 2021 r., http://booklips.pl/recenzje/namalowac-zycie-slowami-recenzja-nominowanej-do-nagrody-literackiej-m-st-warszawy-ksiazki-mama-zawsze-wraca-agaty-tuszynskiej-i-iwony-chmielewskiej/.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Chmielewska Iwona, Gdzie jest moja córka?, Wrocław: Format, 2020.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Chmielewska Iwona, Czechowicz Józef, Zylberberg Abram, Dopóki niebo nie płacze, Lublin: Ośrodek „Brama Grodzka – Teatr NN”, 2016.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Czerwińska-Rydel Anna, Listy w butelce. Opowieść o Irenie Sendlerowej, il. Maciej Szymanowicz, Łódź: Literatura 2018.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Dalej jest noc. Losy Żydów w wybranych powiatach okupowanej Polski, t. 1–2, red. Barbara Engelking, Jan Grabowski, Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2018.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Dąbrowski Bartosz, Zagłada, postmodernizm, kanon i literatura popularna, „Narracje o Zagładzie” 2015, nr 1.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Engelking Barbara, „Jest taki piękny słoneczny dzień…”. Losy Żydów szukających ratunku na wsi polskiej 1942–1945, Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2011.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Forecki Piotr, Zagłada i krajobraz po Zagładzie w komiksowych kadrach, „Poznańskie Studia Polonistyczne” 2015, nr 25.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Gałek Michał, Nowakowski Marcin, Miłość w cieniu zagłady, seria „Epizody z Auschwitz”, Oświęcim-Babice: K&L Press, 2009.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Gałka-Olejko Oliwia, Wyrzykowski Janusz, Irena Sendlerowa i łyżeczka życia, Gdańsk: Muzeum II Wojny Światowej, 2018.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Genette Gérarde, Palimpsesty. Literatura drugiego stopnia, tłum. Tomasz Stróżyński, Aleksander Milecki, Gdańsk: słowo/obraz terytoria, 2014.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Grabowski Jan, Judenjagd. Polowanie na Żydów 1942–1945. Studium dziejów jednego powiatu, Warszawa: Stowarzyszenie Centrum Badań nad Zagładą Żydów, 2011.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Grzemska Aleksandra, Cały świat w opowieści mamy, „Znak” 2020, nr 780.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Haska Agnieszka, Auschwitz z Auschwitz czyli przepis na bestseller, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2020, nr 16.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Janik Gaweł, Karzeł, żaba i obcy, czyli surrealistyczna opowieść o Holokauście, „Narracje o Zagładzie” 2015, nr 1.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Janik Gaweł, Komiks w służbie historii. Epizody z Auschwitz. Nosiciele tajemnicy, „Kultura Popularna” 2019, nr 3.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Kania Agnieszka, Lekcja (nie)obecności. Dziedzictwo polsko-żydowskie w edukacji polonistycznej, Kraków: Universitas, 2017.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Karczewska Agnieszka, Pamięć i empatia. O dziecięcej literaturze Zagłady [w:] Pamięć o Zagładzie w polskojęzycznej i niemieckojęzycznej literaturze autorek i autorów drugiego oraz trzeciego pokolenia post-Szoah / Das Gedächtnis an die Shoah in der polnischen und deutschsprachigen Literatur von Autorinnen und Autoren der zweiten und dritten Post-Shoah-Generation, red. Irmela von der Lühe, Sławomir J. Żurek, Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL, 2019.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Kmiecik Iwona, Empatyzacja w powieści „Arka czasu” Marcina Szczygielskiego [w:] Pamięć o Zagładzie w polskojęzycznej i niemieckojęzycznej literaturze autorek i autorów drugiego oraz trzeciego pokolenia post-Szoah / Das Gedächtnis an die Shoah in der polnischen und deutschsprachigen Literatur von Autorinnen und Autoren der zweiten und dritten Post-Shoah-Generation, red. Irmela von der Lühe, Sławomir J. Żurek, Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL 2019.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Kowalska-Leder Justyna, Literatura polska ostatniego dziesięciolecia wobec Zagłady – próby odpowiedzi na nowe wzywania, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2014, nr 10.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Kowalska-Leder Justyna, Wszechobecność Sprawiedliwych, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2014, nr 10.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Krajewska Anna Maria, Przestrzeń nadziei. Debiuty po 1990 roku [w:] Po potopie. Dziecko, książka i biblioteka w XXI wieku, red. Danuta Świerczyńska-Jelonek, Grzegorz Leszczyński, Michał Zając, Warszawa: SBP, 2008.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Mama zawsze wraca, Wydawnictwo Dwie Siostry, https://www.wydawnictwodwiesiostry.pl/katalog/prod-mama_zawsze_wraca.html.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Martycja, Ale historia… Ta potworna wojna – Grażyna Bąkiewicz, „Nasze Recenzje”, 17 VI 2019 r.; https://naszerecenzje.wordpress.com/2019/06/17/ale-historia-ta-potworna-wojna-grazyna-bakiewicz/.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Mital Krzysztof, Powstanie warszawskie. Pierwsze dni. Interaktywne spotkanie z historią, il. Filip Wojciechowski, Gdańsk: Meandry, 2017.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Morvan Jean-David, Tréfouël Séverine, Evrard David, Walter, Irena, 1/3: Getto, tłum. Małgorzata Fangrat, Warszawa: Timof Comics, 2017.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Mroziuk Marcin, Jak przegrał głupi malarz [Grażyna Bąkiewicz, „Ta potworna wojna” – recenzja], „Esensja”, 24 VI 2019 r., https://esensja.pl/ksiazka/recenzje/tekst.html?id=28023.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Nowak Ewa, Kto uratował jedno życie… Historia Ireny Sendlerowej, il. Anna Kurdziel, Warszawa: Egmont 2018.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Ostrowicka Beata, Irena Sendlerowa. Magiczny koralik, il. Elżbieta Moyski, Warszawa: RM, 2018.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Piątkowska Renata, Wszystkie moje mamy, il. Maciej Szymanowicz, Łódź: Literatura, 2013.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Pikuła Rafał, Bestseller z Auschwitz, „Tygodnik Przegląd”, 27 I 2020 r., https://www.tygodnikprzeglad.pl/bestseller-z-auschwitz/.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Przyjemska Elwira, Lista wzruszeń, czyli moje wrażenia po „Mama zawsze wraca”, „Księgarka na Regale”, 22 III 2020 r., http://naregale.com.pl/lista-wzruszen-czyli-moje-wrazenia-po-mama-zawsze-wraca/.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Rudniańska Joanna, Kotka Brygidy, Lasek: Pierwsze, 2007.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Rybak Krzysztof, Oczami dziecka, https://oczamidziecka.al.uw.edu.pl/.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Rybak Krzysztof, Stosunki polsko-żydowskie i Zagłada w polskiej literaturze dziecięcej XXI wieku [w:] Kultura. Literatura, sztuka i nauka w XX wieku. red. Zofia Trębacz, seria „Stosunki polsko-żydowskie”, t. 2, Warszawa: Żydowski Instytut Historyczny, 2020.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Rybak Krzysztof, Zagłada i ideologia w polskiej literaturze dziecięcej XXI wieku, „Narracje o Zagładzie” 2021, nr 1.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Ryrych Katarzyna, Bombka babci Zilbersztajn, Warszawa: Ezop, 2018.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Sobolewska Justyna, Kiczowaty kostium Zagłady, „Polityka” 2020, nr 6.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Spotkanie online z autorkami książki „Mama zawsze wraca” Agatą Tuszyńską i Iwoną Chmielewską, https://www.facebook.com/watch/live/?v=556624718576214&ref=watch_permalink.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Sutherland Robert D., Hidden Persuaders. Political Ideologies in Literature for Children, „Children’s Literature in Education” 1985, t. 16, nr 3.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Szczygielski Marcin, Arka czasu, czyli wielka ucieczka Rafała od kiedyś przez wtedy do teraz i wstecz, il. Daniel de Latour, Warszawa: Stentor, 2013.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Szot Wojciech M., Nowe opowieści o Zagładzie, „Znak” 2020, nr 786.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Szot Wojciech, [Recenzja] Agata Tuszyńska, Iwona Chmielewska, „Mama zawsze wraca”, „Zdaniem Szota”, https://zdaniemszota.pl/2971-agata-tuszynska-iwona-chmielewska-mama-zawsze-wraca.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Ta potworna wojna – Tania Książka, „Karolowa Mama”, 18 VII 2019 r., https://karolowamama.blogspot.com/2019/07/ta-potworna-wojna-tania-ksiazka.html.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Tomczok Marta, Anna Mach, „Świadkowie świadectw. Postpamięć Zagłady w polskiej literaturze najnowszej”, Warszawa–Toruń: Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej, 2016, 439 s.; Małgorzata Wójcik-Dudek, „W(y)czytać Zagładę. Praktyki postpamięci w polskiej literaturze XXI wieku dla dzieci i młodzieży”, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2016, 336 s., „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2017, nr 13.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Tomczok Marta, Czyja dzisiaj jest Zagłada? Retoryka – ideologia – popkultura, Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN, 2017.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Tomczok Marta, Getto łódzkie we współczesnej literaturze dla dzieci i młodzieży. Krytyka „nowej wrażliwości”, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały” 2020, nr 16.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Tuszyńska Agata, Chmielewska Iwona, Mama zawsze wraca, Warszawa: Dwie Siostry, 2020.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Wijas Jędrzej, Mała opowieść o wielkiej historii. Refleksje na marginesie książki „Dym” Antóna Fortesa i Joanny Concejo [w:] Dziecko i baśnie świata w kontekście wczesnej edukacji, red. Urszula Chęcińska, Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, 2016.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Wolski Paweł, Bezcenna Zagłada. System ekonomii a problem autentyczności przedstawień Holocaustu, „Śląskie Studia Polonistyczne” 2014, nr 1–2.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Wójcik-Dudek Małgorzata, W(y)czytać Zagładę. Praktyki postpamięci w polskiej literaturze XXI wieku dla dzieci i młodzieży, Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2016.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Żerek Magdalena, Mamusia wróci, musi, 1 V 2020 r., https://czytamto.pl/mamusia-wroci-wroci/.
                                                                
                                                                Google Scholar
                                                            
Licencja
Prawa autorskie (c) 2021 Autor & "Zagłada Żydów. Studia i Materiały"

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
https://creativecommons.org/licenses/by/4.0
Podobne artykuły
- Alina Skibińska, Jakub Petelewicz, Udział Polaków w zbrodniach na Żydach na prowincji regionu Świętokrzyskiego , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 1 (2005)
- Jan Grabowski, Hunting down Emanuel Ringelblum. The Participation of the Polish Kriminalpolizei in the ‘Final Solution of the Jewish Question , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr Holocaust Studies and Materials (2017)
- Feliks Tych, Barbara Engelking, O ukrywaniu się po „aryjskiej stronie” z Feliksem Tychem rozmawia Barbara Engelking , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 1 (2005)
- Robert Kuwałek, Muzeum-Miejsce Pamięci w Bełżcu – w rok po rozpoczęciu działalności , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 1 (2005)
- Jan Grabowski, Dariusz Libionka, Reports on the Jews Apprehended in Warsaw During May–July 1943 Submitted by the ‘Praga’ District of the Polish Police , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr Holocaust Studies and Materials (2017)
- Justyna Kowalska-Leder, Andrzej Bart, Fabryka muchołapek, Wydawnictwo W.A.B., Warszawa 2010 , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 6 (2010)
- Justyna Kowalska-Leder, The Omnipresence of the Righteous , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr Holocaust Studies and Materials (2017)
- David Engel, Adam Puławski, W obliczu zagłady. Rząd RP na Uchodźstwie, Delegatura Rządu RP na Kraj, ZWZ-AK wobec deportacji Żydów do obozów zagłady (1941–1942), Lublin: Instytut Pamięci Narodowej, Oddział w Lublinie, 2009, 583 s. , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 7 (2011)
- Bella Gutterman, Na warcie – o Cywii Lubetkin po aryjskiej stronie Warszawy i w powstaniu warszawskim , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 8 (2012)
- Agata Jankowska, Powojenne fotografie z obozów śmierci jako specyficzna odmiana ikonografii Zagłady i przykład fotografii forensycznej. Przypadek Bełżca i Treblinki , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: Nr 17 (2021)
<< < 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 > >>
Możesz również Rozpocznij zaawansowane wyszukiwanie podobieństw dla tego artykułu.
 English
 
                        English
                     Język Polski
 
                        Język Polski
                     
                        
            
                                         
                     
                     https://orcid.org/0000-0001-8018-2622
        https://orcid.org/0000-0001-8018-2622 
     
			
		 
			 
			 
				