English
Język Polski
Conditions of artistic activity in the Łódź ghetto 1940–1944 in the light of sources: administration documents, recollections and witness testimonies
Irmina Gadowska
irmina.gadowska@uni.lodz.pl Author Biographygraduate in art history at Łódź University. In 2004, received her Ph.D. In history on the basis of her dissertation on the milieu of Jewish painters in Łódź in the years 1880–1919, supervised by Prof. Andrzej K. Olszewski. Since then, employee of the Chair of Art History of Łódź University. Research interests: painting and architecture of the second half of the 20th century, Jewish art and culture, with particular emphasis laid on sepulchral art. Since 2011, in cooperation with the Monumentum Judaicum Lodzense Foundation and the Provincial Heritage Monuments Protection Office in Łódź headed the inventory of tombs at the new Jewish cemetery in Łódź. In the years 2015–2016, as a member of the interdisciplinary researcher team took part in in preparing an application to include the Jewish cemetery in Łódź in the UNESCO World Heritage List, on the order of the Łódź Municipal Office. Author of articles on Jewish art in Łódź, since 2017, member of an NPRH grant “Łódź Yiddish avant-garde”. Member of the Monumentum Judaicum Lodzense Foundation, the Association of Art Historians (Łódź branch), and the Polish Society for Jewish Studies (since 2018)
https://orcid.org/0000-0001-8378-942X
Institute of Art History, Lodz University
Zagłada Żydów. Studia i Materiały, No. 16 (2020), Pages: 83-117
Submission Date: 2020-11-07Publication Date: 2020-12-15
https://doi.org/10.32927/ZZSiM.678
Abstract
In the years 1940–1944, several dozen artists were active in the Łódź ghetto. Those were renowned artists – graduates of schools and academies and talented amateurs, who did not gain recognition as artists before 1939. Some came from the Łódź area, some came from abroad – on transports from Prague, Berlin, Hamburg, Cologne or Vienna. In a closed housing district, artistic activity, subjected to administrative supervision was harnessed for propaganda purposes. In offices, institutions, departments and workshops, they made posters, commemorative albums, stamps, badges, emblems, and posters. On special commission, they painted portraits of Jewish dignitaries and German ghetto administration officials. Although the rationing of tools and materials: paints, cardboard, metals, ink was strictly connected with orders, the artists tried to create works that depicted the surrounding reality outside the official circulation and without censorship. The issue of artistic activity in the Łódź ghetto was discussed on the basis of examples of the functioning of selected departments and war-time biographies of the most renowned artists. This analysis makes use of different sources, from surviving archive documents to personal recollections, letters, testimonies, and existing works. Research results that, on the one hand, took into consideration individual information, and on the other – individual feelings of the victims and witnesses, are a starting point for further reconstruction of artistic activity in the Łódź ghetto
Keywords
art in the ghetto , Łódź ghetto , Holocaust , Brauner , Lejzerowicz , Kowner , Rumkowski , Jewish artists , Jewish art
References
Źródła archiwalne / Archival sources
Google Scholar
Archiwum Państwowe w Łodzi (AP Łódź)
Google Scholar
Akta miasta Łodzi (AmŁ)
Google Scholar
sygn. 31254
Google Scholar
Archiwum Chwalisława Zielińskiego
Google Scholar
sygn. 77
Google Scholar
Przełożony Starszeństwa Żydów (PSŻ)
Google Scholar
sygn. 10; 202; 211; 222; 282; 734; 826; 869; 871; 996; 997; 1019; 1023; 1033; 1038; 1046; 1048; 1049; 1094; 1111; 1176; 1296; 1680; 1682
Google Scholar
Archiwum Żydowskiego Instytutu Historycznego (AŻIH)
Google Scholar
Zbiór materiałów do dziejów ludności żydowskiej w Łodzi 1939–1944, sygn. 205/333
Google Scholar
Archiwum Yad Vashem (AYV)
Google Scholar
RG O6/105; O3/1315; O75/2968; O6/3889
Google Scholar
National Archives Prague
Google Scholar
Police Directorate Prague 1941–1950, sygn. P1792/3; K3862/3
Google Scholar
Muzeum Żydowskiego Instytutu Historycznego (MŻIH)
Google Scholar
A-1123
Google Scholar
A-888
Google Scholar
B-166
Google Scholar
B-419
Google Scholar
Źródła niepublikowane / Unpublished sources
Google Scholar
Leo Baeck Institute, New York, David Friedmann, „Tagebuch”.
Google Scholar
Źródła publikowane / Published sources
Google Scholar
Encyklopedia getta. Niedokończony projekt archiwistów z getta łódzkiego, red. Krystyna Radziszewska i in., Łódź: Wydawnictwo UŁ, 2014.
Google Scholar
Grossman Mendel, With a Camera in the Ghetto, New York: Shocken Books, 1977.
Google Scholar
Hauser Irene, Dziennik z getta łódzkiego / Das Tagebuch aus dem Lodzer Getto, red. Ewa Wiatr, Krystyna Radziszewska, Łódź: Wydawnictwo UŁ, 2019.
Google Scholar
Kronika getta łódzkiego / Litzmannstadt Getto 1940–1944, t. 1–5, red. Julian Baranowski i in., Łódź: Wydawnictwo UŁ, 2009.
Google Scholar
Oblicza getta. Antologia tekstów z getta łódzkiego, red. Krystyna Radziszewska, Ewa Wiatr, Łódź: Wydawnictwo UŁ, 2017.
Google Scholar
Radziszewska Krystyna, Flaschenpost aus der Hölle. Texte aus dem Lodzer Getto, Bern: Peter Lang, 2011.
Google Scholar
Rosenfeld Oskar, Wozu noch Welt, Aufzeichnungen aus Getto Lodz, Frankfurt: Neue Kritik, 1994.
Google Scholar
Ross Henryk, Lodz Ghetto Album, London: Chris Boot, 2004.
Google Scholar
Salon Plastyków Związku Zawodowych Polskich Artystów Plastyków, Kraków–Lwów–Łódź–Poznań–Warszawa: 1936.
Google Scholar
Stern-Cohen Hilda, Genagelt ist meine Zunge. Lyrik und Prosa einer Holocaust-Uberlebenden Memento, Frankfurt am Main: Bergauf Verlag, 2003.
Google Scholar
Prasa / Press
Google Scholar
Frenklowa Gizela, Projektowana Wystawa w Getcie Łódzkim w 1942 r., „Nasze Słowo”, 31 I 1948, nr 1.
Google Scholar
G. [Stanisław Gelski], Pierwsza wystawa zrzeszenia artystów-plastyków w Łodzi, „Ilustrowana Republika”, 10 I 1932, nr 10.
Google Scholar
Kwiatkowska Rywa, Czym było w rzeczywistości „Wissenschaftliche Abteilung”. Jeszcze o projektowanej wystawie w getcie łódzkim w r. 1942, „Nasze Słowo”, 18 II 1948, nr 2.
Google Scholar
S.T. [Stanisław Gelski], X Salon w I.P.S.ie, „ Głos Poranny”, 1 I 1939, nr 1.
Google Scholar
S., Wystawa prac Wincentego Braunera, „Ilustrowana Republika”, 24 IV 1937, nr 112.
Google Scholar
Sekwestrator w pracowni artysty-malarza, „Ilustrowana Republika”, 9 III 1939, nr 68.
Google Scholar
Szpigel Jeszaje, Di wos zajnen niszt curikgekumen: weg do szrajber, kinstler un kulturtuer fun lożer getto, „Dos Naje Lebn”, 31 VIII 1945, nr 15.
Google Scholar
Szpigel Jeszaje, Jidisze szrajber un kinstler in lodżer getto, „Dos Naje Lebn”, 6 IX 1946, nr 31.
Google Scholar
W., Institut für Judenforschung in Litzmannstadt. Eine Nebenstelle des Frankfurter Instituts / Einsendung von Material sehr erwünscht, „Litzmannstädter Zeitung”, 29 VII 1942, nr 209.
Google Scholar
Wystawa obrazów i metaloplastyki, „Ilustrowana Republika”, 4 III 1939, nr 63.
Google Scholar
Wystawa Startu, „Głos Polski”, 28 XII 1926, nr 355.
Google Scholar
Literatura przedmiotu / Content related Literature
Google Scholar
Budziarek Marek, Precjoza z getta łódzkiego [w:] Biżuteria w Polsce, red. Katarzyna Kluczwajd, Toruń: Toruńska Oficyna Wydawnicza, 2003.
Google Scholar
Constanza Mary S., The Living Witness. Art in the Concentration Camps and Ghettos, New York–London: Free Press, 1982.
Google Scholar
Gadowska Irmina, Żydowscy malarze w Łodzi w latach 1880–1919, Warszawa: Neriton, 2010.
Google Scholar
Kozieł Małgorzata, Środowisko literackie w getcie łódzkim [w:] Pamięć Shoah. Kulturowe reprezentacje i praktyki upamiętnienia, red. Tomasz Majewski, Anna Zejdler-Janiszewska, Łódź: Wydawnictwo Oficyna, 2009.
Google Scholar
Kuligowska-Korzeniewska Anna, „Ratowało 10 mnie malarstwo”. Rozmowa z Pinkusem Szwarcem [w:] Łódzkie sceny żydowskie. Studia i materiały, oprac. Małgorzata Leyko, Łódź: Wydawnictwo UŁ, 2000.
Google Scholar
Loose Ingo, Twarz getta. Fotografie i fotografowie w Getcie Litzmannstadt 1940–1944 [w:] Twarz getta. Zdjęcia żydowskich fotografów z Getta Litzmannstadt, oprac. Ingo Loose, Łódź–Berlin: Archiwum Państwowe w Łodzi, 2014.
Google Scholar
Ładnowska Janina, Plastyka łódzka w latach 1918–1928 [w:] Sztuka łódzka. Materiały sesji naukowej Oddziału Łódzkiego Stowarzyszenia Historyków Sztuki [w 1973], red. Jacek Ojrzyński, Warszawa–Łódź: PWN, 1977.
Google Scholar
Majewski Tomasz, Litzmannstadt Getto – pamięć afektywna, fotografia i muzyka [w:] Czas Litzmannstadt Getto. Obrazy filmowe, red. Tomasz Majewski, Łódź: Centrum Dialogu im. Marka Edelmana, 2019.
Google Scholar
Malinowski Jerzy, Grupa Jung Idysz i żydowskie środowisko „nowej sztuki” w Polsce 1918–1923, Warszawa: Instytut Sztuki PAN, 1987.
Google Scholar
Malinowski Jerzy, Malarstwo i rzeźba Żydów polskich w XIX i XX wieku (do 1939 roku), Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2000.
Google Scholar
Nader Luiza, Afekt Strzemińskiego „Teoria widzenia”, rysunki wojenne, Pamięci przyjaciół-Żydów, Warszawa: IBL PAN, 2019.
Google Scholar
Radziszewska Krystyna, Środowisko literackie łódzkich Żydów 1918–1950 [w:] Kultura jako czynnik rozwoju miasta na przykładzie Łodzi, red. Violetta Krawczyk-Wasilewska, Monika Kucner, Emilia Zimnica-Kuzioła, Łódź: Wydawnictwo UŁ, 2012.
Google Scholar
Sitarek Adam, „Otoczone drutem państwo”. Struktura i funkcjonowanie administracji żydowskiej getta łódzkiego, Łódź: IPN, 2015.
Google Scholar
Sitarek Adam, „Jachsenci”, „szyszki”, „Jockey Club” – elity getta łódzkiego [w:] Elity i przedstawiciele społeczności żydowskiej podczas II wojny światowej, red. Martyna Grądzka-Rejak, Aleksandra Namysło, Kraków: IPN, 2018.
Google Scholar
Sitarek Adam, Żydzi wiedeńscy w getcie łódzkim [w:] Irene Hauser, Dziennik z getta łódzkiego / Das Tagebuch aus dem Lodzer Getto, red. Ewa Wiatr, Krystyna Radziszewska, Łódź: Wydawnictwo UŁ, 2019.
Google Scholar
Spodenkiewicz Paweł, Zaginiona dzielnica, Łódź: Łódzka Księgarnia Niezależna, 1998.
Google Scholar
Struk Janina, Holokaust w fotografiach. Interpretacja dowodów, tłum. Maciej Antosiewicz, Warszawa: Prószyński i S-ka, 2007.
Google Scholar
Trunk Isaiah, Łódź Ghetto. A History, tłum. Robert Moses Shapiro, Bloomongton: Indiana University Press, 2006.
Google Scholar
Wiatr Ewa, Autorka i jej tekst [w:] Irene Hauser, Dziennik z getta łódzkiego / Das Tagebuch aus dem Lodzer Getto, red. Ewa Wiatr, Krystyna Radziszewska, Łódź: Wydawnictwo UŁ, 2019.
Google Scholar
Zagrodzki Janusz, Artyści niepokorni. Sztuka XX wieku w przemysłowej Łodzi, cz. 1, Łódź: Wydawnictwo Szkoły Filmowej, 2017.
Google Scholar
Netografia / Internet
Google Scholar
https://www.holocaust.cz/en/database-of-victims/victim/145166-marta-fischerova/
Google Scholar
License
Copyright (c) 2020 Author & "Holocaust Studies and Materials"
This work is licensed under a Creative Commons Attribution 4.0 International License.
https://creativecommons.org/licenses/by/4.0
Similar Articles
- Gabriel Finder, The Trial of Shepsl Rotholc and the Politics of Retribution in the Aftermath of the Holocaust , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 2 (2006)
- Jacek Leociak, Understanding the Holocaust. A Task for Generations , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: 2008: Holocaust Studies and Materials
- Editors, Ewa Wiatr, Adam Sitarek, From the editors , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 16 (2020)
- Dan Michman, Dutch Society and the Jewish Fate: A Puzzling Record , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 12 (2016)
- Nawojka Cieślińska-Lobkowicz, Habent Sua Fata Libelli. Occupation-period art market in Warsaw and Jewish property , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 10 (2014)
- Natalia Aleksiun, When Fajga Left Tadeusz. Wartime Relationships of Survivors after the Holocaust , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 17 (2021)
- Adriana Bryk, ‘Chairman’s Best Child’ – Mail Delivery in the Łódź Ghetto (1939–1944) , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 16 (2020)
- Gabriel Finder, Bernard Mark, the Uprising in the Warsaw Ghetto, and Jürgen Stroop’s Trial , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 13 (2017)
- Joanna Śliwa, A reviev: Agnieszka Witkowska-Krych, Dziecko wobec Zagłady. Instytucjonalna opieka nad sierotami w getcie warszawskim , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 19 (2023)
- Ewa Wiatr, “A Spiritual Candle Is Burning Inside Me.” Rabbi Josef Guzik and his Diary , Zagłada Żydów. Studia i Materiały: No. 15 (2019)
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 > >>
You may also start an advanced similarity search for this article.
